Auteur: Gerard Oldenhof

De Europese Commissie heeft ingestemd met Nederlandse voorstellen om meer tijd en en geld uit te trekken voor de vrijwillige beëindigingsregelingen. Er kan door geïnteresseerde boeren tot 24 december 2024 worden ingetekend voor de regeling voor piekbelasters (Lbv-plus). Het budget voor de beide regelingen (Lbv en LBV-plus) wordt verhoogd met ruim €1,4 miljard. Er is dus niet alleen meer geld beschikbaar, boeren hebben ook meer tijd om zich te beraden op hun toekomst. Het kabinet hoopt dat iedere boer die wil stoppen gebruik kan maken van de regelingen. Inmiddels zijn er circa 1300 aanmeldingen binnen.

Zodra de verruiming is gepubliceerd zullen nieuwe aanvragen in behandeling worden genomen. Eerdere aanvragers worden geïnformeerd over de verdere gang van zaken. Ook zal RVO positieve beslissingen bekend maken bij boeren die al eerder aanvragen hebben ingediend.

Minister Adema heeft namens het kabinet een plan van aanpak gepresenteerd dat moet zorgen voor  verlichting van de mestcrisis. Onderdeel van het plan is een brede beëindigingsregeling. Deze regeling richt zich op veehouders die in de komende jaren (2025-2029) willen stoppen met hun bedrijf. Daardoor wordt het aantal dieren verlaagd en dus ook de productie van mest. Dat draagt ook bij aan verlaging van stikstofemissie en nitraatuitspoeling. De productierechten van deze bedrijven vervallen waardoor er ook ruimte ontstaat voor legalisatie van PAS-melders.

Een lager aandeel ruw eiwit in het rantsoen helpt ook om stikstof in mest te verlagen. Deze oplossing is vanuit de sector zelf aangedragen. Deze hogere rantsoenefficiëntie moet door melkveebedrijven zelf worden gerealiseerd. Het doel is om in 2025 in de sector gemiddeld op een ruw eiwitgehalte van 160 gram per kilo droge stof uit te komen.

Verder wil het kabinet een graslandnorm vaststellen die bijdraagt aan de grondgebondenheid te stimuleren. Meer grasland draagt bij aan het beperken van uitspoeling en helpt om andere natuur- en klimaatdoelen te realiseren. Voor de melkveehouderij zou in 2032 een graslandnorm moeten gaan gelden van 0,35 hectare grasland per grootvee-eenheid (GVE). dit doel moet via twee tussentijdse normen bereikt worden: 0,2 hectare grasland per GVE per januari 2028 en 0,25 hectare grasland per GVE per januari 2030. De norm is van toepassing op alle grond van een bedrijf binnen een bepaalde afstand, ongeacht of het gaat om eigen grond of gepachte grond.

Boeren die in 2021 of 2022 nog gebruik maakten van derogatie, kunnen financiële ondersteuning ontvangen om graslandareaal te behouden. Deze subsidie gold al in 2023 en wordt doorgezet in 2024 en 2025.

 

 

Veel media aandacht voor gewasbestrijdingsmiddelen
Afgelopen jaar waren beschermingsmiddelen (of pesticiden) volop in het nieuws, onder andere de discussies rond het verlengd toestaan van glyfosaat. Hoogleraar neurologie Bas Bloem (Radboud Universitair Medisch Centrum, Nijmegen) benadrukte regelmatig dat gewasbeschermingsmiddelen één van de belangrijke veroorzakers zijn van de ziekte van Parkinson. Onthullingen over de intensieve lobby van chemieconcerns richting de Europese parlementariërs riep flinke weerstand op. Recent heeft de Robin Food Coalition tijdens de actie ‘Piskijker’ urine van bekende Nederlanders geanalyseerd op aanwezigheid van glyfosaat.

Verschillende recente onderzoeken geven meer inzicht in de effecten van gewasbeschermingsmiddelen op de gezondheid van mens en dier, en de manier waarop we met deze middelen in aanraking komen. Tijdens de Algemene Ledenvergadering van De Natuurweide gaf Nick van Eekeren, onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut, een overzicht van de uitkomsten van een aantal interessante onderzoeken.

Vooruitlopend op de presentatie van verschillende onderzoeksresultaten stelde Nick van Eekeren dat de biologische landbouw nadrukkelijker kan uitdragen geen gewasbeschermingsmiddelen te gebruiken. De resultaten van de diverse onderzoeken geven daar alle aanleiding voor.

Onderzoeksresultaten
Wageningen University & Research deed, in het kader een door de EU gefinancierd SPRINT-project, onderzoek naar aanwezigheid van residuen van gewasbeschermingsmiddelen bij boeren in huis. In het onderzoek werden residuen van 170 verschillende middelen aangetroffen. Een deel (29%) van die middelen is al lang geleden verboden maar de residuen worden nog steeds aangetroffen. Vooral in huisstof werden residuen gevonden: 144 verschillende gewasbeschermingsmiddelen, in vaak hoge concentraties. Bij de biologische boeren die meededen aan het onderzoek, was het aantal aangetroffen middelen vergelijkbaar maar de concentratie van de residuen lag tien keer lager.

De sterke afname van het aantal insecten in de laatste decennia was voor het Louis Bolk Instituut aanleiding om onderzoek te doen naar residuen van gewasbeschermingsmiddelen. Dit was mede ingegeven door onderzoek van Magriet Mantingh en Jelmer Buijs. Het Louis Bolk Instituut heeft met name onderzoek gedaan naar residuen in de bodem, het stro, voer en mest. In het onderzoek naar residuen van gewasbeschermingsmiddelen in stro werden lage gehaltes residuen aangetroffen in biologisch stro maar aanzienlijk hogere gehaltes in gangbaar stro (17 keer zoveel). Ook het aantal aangetroffen gewasbestrijdingsmiddelen was bij biologisch stro flink lager (42%).

Bij het onderzoek naar residuen van gewasbeschermingsmiddelen in voeders en mest werden lage gehaltes residuen in biologisch krachtvoer gevonden maar hoge gehaltes in gangbaar krachtvoer. Insecticiden zoals cypermethrin kwamen in hoge concentraties voor. Deze residuen in mest hebben grote effecten op insecten die in mest hun voeding vinden. Het evenwicht tussen mestkevers en mestvliegen raakt verstoord doordat bepaalde soorten gevoeliger zijn voor gewasbeschermingsmiddelen. Het onderzoek liet zien dat vooral mestkevers sterven door residuen van gewasbeschermingsmiddelen. Bij het onderzoek werd in gangbare mest slechts de helft van het aantal mestkevers aangetroffen in vergelijking met biologische mest.

Alternatieve oplossingen
Nick van Eekeren benoemde dat er meer moet worden ingezet op alternatieven om hinder van insecten, bijvoorbeeld vliegen in de stal, tegen te gaan. De biologische melkveehouders Arjen en Gertjan Kool ontwikkelden een vliegenvanger die koeien van vliegen verlost terwijl ze door een soort wasstraat lopen. Erfbeplanting kan helpen om erkende vliegenvangers als zwaluwen en vleermuizen aan te trekken. Het tweewekelijks roeren van de mest in de mestkelder zorgt ervoor dat larven in de mest worden onder gemixt, voor ze als vliegen de stal opzoeken.

De verschillende onderzoeken maken duidelijk dat residuen van gewasbeschermingsmiddelen een groot effect hebben op gezondheid van mens en dier. Residuen komen terecht in bodem, gewas, voer, voedsel, mest, dieren en mensen. Sommige van deze stoffen blijven in de kringloop circuleren omdat ze maar langzaam worden afgebroken. Met langdurig schadelijke effecten tot gevolg. Het feit dat de biologische landbouw geen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt, maakt de waarde van de biologische landbouw dus alleen maar groter. Nick van Eekerens suggestie om dat als sector veel meer uit te dragen is dus niet alleen goed voor de sector zelf maar ook voor bodem, voedsel, dier en mens.

In het debat in de Tweede Kamer schetste minister Adema van LNV woensdag een somber beeld over de bereidheid van de Europese Commissie om mee te werken aan een oplossing van de mestcrisis. Zo valt te lezen in Boerderij. De oplossing zal niet uit Brussel komen, zo verwacht Adema: “Wees u bewust van de ernst van de situatie die op onze boeren afkomt. We kunnen niet meer wachten met het nemen van maatregelen. De urgentie is buitengewoon hoog. Op de Kamer rust de verantwoordelijkheid om een generieke korting te voorkomen, anders volgt een ramp in slow motion.”

Vorige week zat minister Adema een dag lang rond de tafel met de Europese Commissie. Het vooruitzicht van een koude sanering in de Nederlandse melkveehouderij maakte geen indruk op de Europese Commissie. De minister zegt nu zelf aan een pakket van maatregelen te werken.

Op woensdag 20 maart was de Algemene Ledenvergadering op een prachtige locatie, net achter de IJsseldijk bij biologische schapenboerderij De Vreugdehoeve. Na de terugblik op  het voorbije ‘Natuurweide-jaar’ en een vooruitblik op het komende, gaf Nick van Eekeren, onderzoeker bij het Louis Bolk Instituut, een boeiende presentatie over residuen van pesticiden in de melkveehouderij.

In de terugblik op het afgelopen jaar schetste De Natuurweide-voorzitter Sybrand Bouma een beeld van wat er speelt in en rond de sector. Hij omschreef hoe De Natuurweide daarin een nadrukkelijkere rol heeft gekregen. Tijdens alle gesprekken rond het Landbouwakkoord heeft de biologische sector, vertegenwoordigd door o.a. Biohuis en De Natuurweide, laten zien een waardevol onderdeel van de oplossing te kunnen zijn. Waar de sector voorheen nog niet altijd als volwaardige gesprekspartner werd gezien, is dat inmiddels 180 graden gedraaid. Dat geldt binnen de landbouwsector en de stakeholder daar omheen. Hoewel het traject van het Landbouwakkoord niet is voltooid, is er op dat gebied veel goeds uit voortgekomen voor de sector, De Natuurweide en de biologische melkveehouders.

Op verschillende terreinen draagt De Natuurweide bij aan het bepalen van vervolgstappen in diverse dossiers. Een voorbeeld daarvan is de Pilot BioMonitor. Een op het biologische systeem afgestemde monitorings- en beloningssystematiek is cruciaal voor de sector. De inzichten vanuit de pilot  blijken ook van waarde bij de gebiedsgerichte aanpak (NPLG/PPLG) en het halen van natuurdoelen, o.a. nabij Natura 2000 gebieden. Recent is er tijdens een werkbezoek van de Gelderse gedeputeerde Harold Zoet een gesprek geweest met biologische melkveehouders die als piekbelasters zijn aangemerkt. Hoewel concrete oplossingen nog moeten volgen is er een open en inhoudelijk gesprek geweest dat zeker bijdraagt aan kennis en inzicht bij bestuurders. Met andere provinciale overheden zullen de contacten in de komende periode worden geïntensiveerd. Verder is er begin april vanuit de Pilot BioMonitor (Sybrand Bouma en Gerard Migchels) een presentatie voor een grote groep medewerkers van het ministerie van LNV. Daarin kijken de medewerkers een beeld van de waarde van de biologische melkveehouderij bij het halen van natuur- en klimaatdoelen (reduceren emissies, schoner water, meer biodiversiteit).

De recent opgestarte Regiegroep opschaling biologische zuivel en rundvlees, met Sybrand Bouma als voorzitter, brengt belangrijke ketenpartijen regelmatig bij elkaar om barrières bij de groei van ‘biologisch’ weg te nemen.  Met het Consortium Biologische Landbouw wordt gewerkt aan meer en betere aandacht voor de biologische landbouw in het onderwijs. Het zijn slechts een paar voorbeelden van de borden waarop De Natuurweide schaakt.

De recente mestcrisis laat zien dat het ook dringend nodig is om aan de juiste tafels te zitten. Om daar de ervaringen en problemen vanuit de sector te delen met mensen en partijen die kunnen werken aan oplossingen. Er zijn korte lijnen met o.a. de andere biologische sectoren, zuivelverwerkers, brancheorganisaties en overheden. Sybrand Bouma benadrukte dat er grote problemen zijn voor individuele boeren, biologisch en gangbaar. Vooral de meer extensieve bedrijven hebben last van de mestcrisis. In gezamenlijkheid met de zuivelpartners is hierover vorige week een noodsignaal uitgezonden naar de minister en de media.

Uit de verschillende gedachtewisselingen met de leden bleek vertrouwen in de huidige koers van De Natuurweide. Voor het bestuur van De Natuurweide is de inbreng vanuit de leden van groot belang om feeling te houden met wat er speelt en af te stemmen of de gekozen koers de juiste is.

 

Gedeputeerde Harold Zoet van de provincie Gelderland heeft een werkbezoek gebracht aan De Natuurweide, op het bedrijf van Joost en Sandra van Dam in Hattem. De aanleiding voor het bezoek was het feit dat meerdere biologische melkveehouders, nabij Natura 2000 gebieden, zijn bestempeld als piekbelasters. Terwijl ze met hun extensieve bedrijfsvoering uitstekend passen op die locaties. Een aantal van hen was bij het gesprek aanwezig om hun situatie en zorgen toe te lichten. Daarnaast was tijdens het bezoek aandacht voor de knelpunten die biologische boeren ervaren bij het pachten van (natuur)gronden en de inspanningen om de biologische consumptie te stimuleren.

Harold Zoet erkende in het gesprek met de betreffende melkveehouders dat Aerius als rekenmodel voor emissie niet voldoet. Hij wees op het belang van sensoren om daadwerkelijke emissies te kunnen meten. Op verschillende plaatsen worden deze momenteel in stallen getest. De Natuurweide-voorzitter Sybrand Bouma erkende het nut van stalmetingen maar gaf aan dat de situatie bij biologische bedrijven, met relatief veel meer weidegang, ingrijpend anders is. Dit wordt echter niet meegenomen in de rekenmodellen en het meten in stallen lost dat niet op. Gerard Migchels, programmamanager bij Wageningen University & Research en projectleider van de Pilot BioMonitor, onderbouwde dit met cijfers uit o.a. de pilot en het Netwerk Praktijkbedrijven, waarvan hij ook projectleider is. Daaruit blijkt dat stikstof- en ammoniakemissies op biologische melkveehouderijen tienstallen procenten per hectare lager liggen. Hierover heeft hij vorig jaar een rapport geschreven in opdracht van het ministerie van LNV. Hoewel technologische innovatie een oplossingsrichting is, blijkt er dus ook veel winst te halen uit managementmaatregelen. Voorbeelden daarvan zijn uitgebreide weidegang, beperken van vermenging van urine en mest in de stal, mest uitrijden bij gunstige weersomstandigheden (geen wind) en het optimaliseren van voedermanagement.

Gedeputeerde Zoet sprak de hoop uit dat we het begrip ‘piekbelaster’ snel achter ons kunnen laten. Veel zal daarbij afhangen van een nieuw kabinet. De provincie Gelderland is echter bereid om de ruimte die ze heeft om oplossingen te bieden, op te rekken. Harold Zoet verwoordde het als: “We kijken naar wat wél kan.” Deze intentie komt terug in subsidieregelingen maar ook in vergunningverlening. Daarnaast ondersteunt de provincie boeren die, ondanks de status van ‘piekbelaster’, door willen gaan met hun bedrijf. Dit gebeurt onder andere door het met boeren opstellen van een ondernemingsplan, afgestemd op de gewijzigde omstandigheden en benodigde aanpassingen.

De provincie haakt aan bij initiatieven van consumenten of andere partijen in de keten tussen producent en consument om verantwoorde en duurzame voeding te stimuleren. Een voorbeeld hiervan is Biostad Zutphen, een door consumenten opgezet initiatief dat de waarde van gezonde en duurzame biologische voeding combineert met de kracht van het lokale aspect: weten wat je eet en wie het heeft geproduceerd. Daarnaast hecht de provincie grote waarde aan het inzicht geven in de agrarische sector en het vergroten van kennis over de productie van voedsel. De Natuurweide heeft aangegeven in toekomstige initiatieven een rol te willen vervullen.

Ten aanzien van het vraagstuk van pacht van (natuur)gronden, bleek dat de provincie worstelt met het Didam arrest. In dit arrest heeft de Hoge Raad bepaald dat overheden alle geïnteresseerde kopers, huurders of pachters volgens het gelijkheidsbeginsel moet behandelen. Grond die door een biologische boer is gepacht en het predicaat ‘biologisch’ heeft, verliest die status als een gangbare boer de grond pacht en gebruikt. Waarmee eerdere inspanningen, die aansluiten bij natuurdoelstellingen, tevergeefs zijn geweest. Vervolgens duurt het jaren voordat, in een eventuele volgende pachtperiode, opnieuw de switch naar SKAL-gecertificeerde biologische grond kan worden gemaakt. Harold Zoet heeft aangegeven zich te zullen verdiepen in de mogelijkheden die er zijn om dit op te lossen.

 

Op woensdag 20 maart is de Algemene Ledenvergadering van De Natuurweide. Deze ledenvergadering is toegankelijk voor alle leden van De Natuurweide en wordt gehouden van 10.30 tot 15.00 uur in De Vreugdehoeve aan de Zalkerveerweg 20 in Zwolle.

De agenda voor deze dag is:

10:00 Inloop met koffie / thee

10:30 Aanvang Algemene Ledenvergadering:

– Welkom/opening
– Mededelingen
– Algemene bestuurszaken
– Financiële zaken
–  Uitslag stieren enquête
– Bespreken bestuursverslag : waar zijn we als De Natuurweide het afgelopen jaar mee bezig geweest tot de huidige, actuele situatie?
– Rondvraag

12:30 Lunch

13:30 Presentatie door Nick van Eekeren (Louis Bolk Instituut) over een onderzoek naar residuen van pesticiden in krachtvoer en welke (negatieve) invloed die hebben op mestkevers en insecten in de mest. Welke inzichten leverde dit onderzoek op en hoe kunnen we als biologische sector nog beter uitdragen dat we dergelijke effecten voorkomen door geen pesticiden te gebruiken?

U kunt zich aanmelden via een email aan secretariaat@denatuurweide.nl of via dit formulier:

 

De Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM) is een duurzaamheidsmonitor voor melkveehouders (niet de verwarren met de Pilot BioMonitor). Daarmee worden prestaties op het gebied van duurzaamheid en biodiversiteit inzichtelijk gemaakt en beloont. Momenteel doen 450 melkveehouders mee en is er ruimte voor 200 nieuwe deelnemers in Brabant. Aanmelden kan tot 1 april 2024.

Via de Brabantse Biodiversiteitsmonitor Melkveehouderij (BBM) worden melkveehouders financieel beloond voor hun bijdrage aan natuur, water en landschapskwaliteit. Deze beloning is gebaseerd op verschillende duurzaamheidsindicatoren, bijvoorbeeld ammoniakuitstoot, weidegang, blijvend grasland en fosfaat-bodemoverschot. De melkveehouder bepaalt welke maatregelen hij neemt om zijn prestaties op deze punten te verbeteren. De BBM wordt gefinancierd door de provincie Noord-Brabant, Brabants Bodem en Brabant Water.

Meer informatie en aanmelden via de website van BBM.

De Europese Commissie nodigt landbouwers uit om via een enquête aan te geven hoe zij de administratieve belasting ervaren. Met behulp van de reacties op de enquête probeert de Commissie inzicht te krijgen in de administratieve lasten en de complexiteit die voortvloeien uit de GLB- en andere regels. Het gaat dan om zowel om de toepassing op nationaal niveau als de registratie- en rapportageverplichtingen in verband daarmee. De eerste resultaten zullen al rond medio april worden gepresenteerd. Daarnaast zullen er interviews met vertegenwoordigende organisaties worden gehouden om het beeld te verbreden. In het najaar van 2024 volgt dan een gedetailleerde analyse om de bronnen van complexiteit voor landbouwers te verduidelijken op EU- en landelijk niveau en rond GLB en beleidsmaatregelen.

Meer informatie over de enquête leest u op de website van LTO en de website van de Europese Commissie. Op deze laatste website vindt u ook de enquête.

Honderden boeren gingen in Nijkerk in gesprek met de landbouwwoordvoerders van de grootste politieke partijen tijdens het door LTO georganiseerde Boerencongres. Rode draad in de reacties die op de politici werden afgevuurd betroffen weerstanden tegen stapelende en conflicterende regelgeving. Voorbeeld daarvan is de afgeschafte derogatie waardoor het uitrijden van natuurlijke mest wordt beperkt terwijl kunstmest mag worden gebruikt ter aanvulling. Bovendien is het toekomstperspectief niet duidelijk voor veel boeren waardoor ze lange termijn beslissingen niet kunnen of durven te nemen en problemen ondervinden bij het financieren van investeringen.

Namens De Natuurweide benadrukte bestuurslid Harrie Janssen het belang van doelsturing ter vervanging van de huidige sturing op middelen: “Waarom kiezen we er niet voor om bepaalde doelen te bereiken? En laat bedrijven dan zelf bepalen hoe ze die bereiken. Beloon ze daarvoor of reken ze daarop af.”

Sfeerimpressies van de avond in Nijkerk zijn te lezen op Nu.nl en Boerderij.