Auteur: Gerard Oldenhof

Tijdens het LNV begrotingsdebat zijn afgelopen donderdag meerdere moties ingediend die de biologische landbouw steunen. Laura Bromet (GroenLinks-PvdA) diende meerdere moties in over de biologische landbouw, zo is te lezen op Ekoland. Ze wil bewerkstelligen dat schoollunches uit een programma van het Rijk standaard biologisch worden aangeboden. Daarnaast wil ze biologisch onderwijs een integraal onderdeel maken van de curricula van landbouwscholen en ten minste een vak biologische landbouw verplichten. Pachtgronden die biologisch gecertificeerd zijn wil ze borgen. Ook wil ze in kaart laten brengen van welke regelingen biologische boeren geen gebruik kunnen maken omdat ze voorloper zijn. Tijdens de stemmingen in de Kamer (komende dinsdag) wordt duidelijk welke moties een meerderheid halen.

Mede naar aanleiding van een oproep op deze website heeft Biohuis talloze klachten ontvangen over de wijze waarop Staatsbosbeheer (SBB) sinds kort omgaat met de openbare aanbieding van pachtgronden (via pachtgronden.nu). Verschillende biologische boeren die
jarenlang op duurzame biologische wijze de grond hebben beheerd, lopen dreigen deze kwijt te raken, met alle gevolgen van dien. Het Biohuisbestuur heeft de klachten verzameld en is in december in gesprek gegaan met Staatsbosbeheer.

Biohuis-bestuurder Arie van den Berg en voorzitter Pipie Smits van Oyen hebben tijdens het gesprek ingebracht dat het puntensysteem van SBB de biologische bedrijfsvoering onvoldoende beloont en en ook perverse prikkels bevat. Ook heeft Biohuis aan SBB verschillende wetenschappelijke rapporten van de WUR aangereikt waaruit blijkt dat biologisch goed scoort op het gebied van emissies, klimaat en
biodiversiteit. Smits van Oyen: ‘Voor biologische boeren is het onbegrijpelijk dat het rijk aan de ene kant, om duurzaamheidsredenen, de ambitie heeft het biologisch areaal te vergroten van 4 naar 15% en een staatsbedrijf als SBB tegelijkertijd beleid ontwikkelt met een puntensysteem dat biologisch amper beloont waardoor het areaal afneemt. Biogrond moet bio blijven.’

Biohuis heeft daarbij gewezen op een aangenomen motie van Tweede Kamerlid Bromet en een kamerbrief van demissionair minister Van der Wal waarin zij stelt rekening te willen houden met biologische bedrijven nabij natuurgebieden.

SBB heeft tijdens het gesprek nieuwe inzichten gekregen. ‘We gaan de onderzoeksrapporten bestuderen en de inbreng van Biohuis meewegen bij onze evaluatie begin 2024. We informeren jullie daar komend voorjaar over.’ Ook is afgesproken dat Biohuis in het eerste kwartaal het initiatief neemt om een bijeenkomst te plannen waarin gezamenlijk de kansen van een combinatie van biologische landbouw met natuurinclusieve landbouw worden verkend.

Het lijkt erop dat de Tweede Kamer gaat instemmen met een investering van 3 miljard euro, waardoor het demissionaire kabinet door kan met de aanpak van de stikstofcrisis. Dat meldt de NOS. Er moet nog over worden gestemd in de Tweede Kamer (over twee weken) maar na twee dagen debatteren ziet het er voor demissionair minister Van der Wal van Natuur en Stikstof gunstig uit.

Het stikstoffonds van 24 miljard euro  om natuur te herstellen en boeren uit te kopen ‘sneuvelde’ doordat het kabinet viel. De vier partijen die nu in gesprek zijn over een nieuw kabinet, zijn kritisch op het landbouwbeleid van het demissionaire kabinet. Toch lijkt er een meerderheid te zijn om een deel van het oorspronkelijk stikstofbudget beschikbaar te stellen. Daarmee zouden provincies een begin kunnen maken met hun natuurplannen en piekbelasters uitgekocht kunnen worden.

Belangrijke drijfveer om toch op korte termijn geld beschikbaar te stellen is dat de landelijke politiek de energie in de regio’s om aan de slag te gaan met de stikstofaanpak, niet wil verliezen. Lees het volledige bericht op de website van de NOS.

De maatregelen om de melkveehouderij en akkerbouw te verduurzamen, hebben grote financiële gevolgen voor de boeren in deze sectoren. Dat blijkt uit onderzoek dat door Wageningen Economic Research is uitgevoerd. Het beeld varieert wel van bedrijf tot bedrijf maar over de hele linie is er sprake van inkomensverlies. Onderzoeker Roel Jongeneel licht op de website van WUR toe waar deze inkomensverliezen in zitten.

‘Ten eerste de derogatie, de stapsgewijze afname van plaatsingsruimte van organische mest van 230 naar 170 kilo per hectare. Die verlaging leidt tot een groter mestoverschot bij boeren en meerkosten om de mest af te voeren. Die meerkosten kunnen oplopen tot duizenden euro’s per jaar.

Ten tweede is de hectaretoeslag voor melkveehouders vanuit het Europees landbouwbeleid (GLB) verlaagd. Die verlaging bedraagt, afhankelijk van het bedrijf, zo’n 5.000 a 15.000 euro per jaar. De melkveehouders kunnen een deel van die verlaging via een eco-toeslag terugverdienen, maar in eerste instantie is dit een financiële tegenvaller.

Ten derde hebben we maatregelpakketten doorgerekend die de melkveehouders kunnen doorvoeren om de emissies van stikstof, broeikasgassen en nitraat te verlagen. Dan gaat het om maatregelen zoals gebruik van eiwitarm voer, meer weidegang, mest verdunnen, toevoeging van additieven aan het voer en mestvergisting. Allemaal maatregelen die werken, maar ze kosten geld. Daarbij hebben we voor meerdere bedrijfstypen een ontwikkelpad met maatregelen doorgerekend. Zo is er een ontwikkelpad met maatregelen voor een gangbaar extensief bedrijf dat wil omschakelen naar biologisch en een ontwikkelpad voor intensieve melkveehouders die onder meer investeren in stalsystemen om aan de stikstof- en klimaateisen te voldoen. Voor elk geselecteerd ontwikkelpad rekenen we de financiële consequenties uit.

Ten vierde hebben we gekeken naar subsidies voor duurzame landbouw. Zo kunnen de melkveehouders investeren in agrarisch natuurbeheer, houtwallen, waterpoelen, bescherming van weidevogels en een kruidenrijk grasland. Dat kost geld, maar de boeren krijgen daar een vergoeding voor vanuit het Europees landbouwbeleid en de nationale regeling voor agrarisch natuurbeheer. Punt van aandacht hier: er is momenteel te weinig budget voor deze regelingen.’

De extensievere boeren komen relatief gunstiger uit de berekeningen met inkomensverliezen tussen 25 en 50%. Ook zij moeten nog maatregelen nemen om de emissies van stikstof en methaan naar beneden te brengen. In veenweidegebied krijgen ze te maken met de effecten van verhoging van het grondwaterpeil en de invoering van bufferstroken om de uitspoeling van meststoffen naar het oppervlaktewater tegen te gaan. Lees de volledige toelichting op het onderzoek op de website van WUR.

Eind vorig jaar was 190.000 hectare landbouwgrond in eigendom van Nederlandse overheden: 46.000 hectare van gemeenten, 43.000
van het Rijksvastgoedbedrijf en 21.000 hectare van provincies. Staatsbosbeheer is de grootse bezitter van landbouwgrond met 53.000
hectare. Een groot deel van deze grond heeft primair de functie van natuur en wordt daarnaast agrarisch gebruikt. Van het totale landbouwareaal is 11% in handen van overheden. Een en ander blijkt uit cijfers die door het Kadaster en Wageningen Economic Research zijn gepubliceerd.

In de provincie Flevoland is bijna 40% van de landbouwgrond eigendom van overheden. Dit komt voort vanuit de inpoldering van de IJsselmeerpolders. Veel landbouwgrond is eigendom gebleven van de verantwoordelijke rijksdiensten. Doordat grotere (stedelijke) gemeenten uitbreidingsambities hebben, is daar bovengemiddeld veel landbouwgrond in handen van gemeenten. Lees de volledige rapportage hier: Overheidseigendom van agrarische grond

 

Als uitvloeisel van de stikstof aanpak zijn nabij natuurgebieden circa 3000 boerenbedrijven aangemerkt als piekbelasters. Daaronder zijn ook biologische bedrijven. Om deze ondernemers bij te staan in het overzien van de consequenties hiervan, zijn zaakbegeleiders beschikbaar. In samenspraak met het ministerie van LNV en de RVO heeft De Natuurweide een toelichting geformuleerd over de rol en de werkwijze van de zaakbegeleider: Uitleg rol zaakbegeleider. De zaakbegeleider kan u dus begeleiden maar anderzijds fungeren zaakbegeleiders ook als doorgeefluik naar het ministerie over de uitwerking die een en ander heeft op individuele boeren en hun bedrijven.

In het gesprek met de zaakbegeleider kunt u aangeven waar u allemaal tegenaan loopt, waar u verbetermogelijkheden ziet en waar u bij geholpen zou willen worden. Uiteindelijk gaat het erom dat u als biologische melkveehouder voor de komende generaties met uw bedrijf volhoudbaar kunt ondernemen en duurzaam van dienst kan zijn voor het gebied waarin u zich bevindt.

Een zaakbegeleider kan alleen goed werk leveren wanneer uw visie op uw bedrijfsontwikkeling helder is. U houdt hierbij zelf het stuur in handen. We wijzen er nogmaals op dat een zaakbegeleider er niet alleen voor piekbelasters is maar voor ALLE biologische melkveehouders !

De Natuurweide ziet grote meerwaarde in het inschakelen van zaakbegeleiders. Wanneer er door zoveel mogelijk biologische melkveehouders een zaakbegeleider van LNV (via RVO) wordt ingeschakeld, komen de werkelijke vragen ook goed bij LNV boven tafel. Gezamenlijk met de biologische sector (wij dus) kunnen deze dan gerichter worden opgepakt. Hierover hebben we inmiddels toezeggingen en zien we hier ook op toe.

Wij adviseren u dan ook om hier serieus naar te kijken en in actie te komen. Ook wanneer u op dit moment nog denkt dat u toch nergens voor in aanmerking komt. Heeft u vragen of twijfelt u over de bedoeling van de inzet van een zaakbegeleider van LNV, laat dit ons dan weten via Secretariaat@denatuurweide.nl.

Wegens de privacy zal De Natuurweide via LNV nooit individuele zaken te horen krijgen. Dit zal altijd op hoofdlijnen zijn en nooit te herleiden naar het individu. Om goed toe te kunnen zien op de uitvoering bij LNV helpt het ons dat wij wel degelijk van individuele casussen op de hoogte zijn die daadwerkelijk op het bureau van LNV belanden. Mocht u zaken willen delen met ons dan horen wij dit graag via Secretariaat@denatuurweide.nl. Dit kan zowel schriftelijk als mondeling. Uiteraard gaat De Natuurweide vertrouwelijk om met uw gegevens.

Op verzoek van het ministerie van LNV heeft Biohuis, de vereniging van biologische boeren en tuinders, advies uitgebracht over het voorkomen  van ongewenste effecten van o.a. stikstofbeleid. Hoewel in onderzoeken (zie WUR rapport Het perspectief van biologische landbouw) is aangetoond dat biologische landbouw een waardevolle bijdrage kan leveren aan doelen rond natuur, milieu en water zijn diverse biologische melkveehouders aangemerkt als piekbelasters. Daarmee is de continuïteit van hun bedrijven in gevaar. De Tweede Kamer heeft eerder in discussies rond het stikstofbeleid aangedrongen op het beschermen van bedrijven die vooroplopen in het beschermen en herstellen van natuur, waterkwaliteit en biodiversiteit.

In gesprek met Biojournaal legt Biohuis-bestuurder Maria Buitenkamp uit waar de schoen wringt: “Relatief veel van de voorlopers bevinden zich dichtbij kwetsbare natuurgebieden. De biologische landbouw levert daar juist een waardevolle bijdrage aan beleidsdoelen rond natuur, milieu en waterkwaliteit onder andere door lagere stikstofemissies en het afzien van chemische bestrijdingsmiddelen. Maar toch kregen diverse biologische veehouders in 2023 – vaak ten onrechte – de kwalificatie ‘piekbelaster’. Dat komt door het rekenmodel voor ammoniakuitstoot uit stallen, dat niet past bij de bedrijfsvoering van met name biologische melkveehouders.”

De Natuurweide-voorzitter Sybrand Bouma vult aan: “De bereikte resultaten van biologische bedrijven worden met dit model niet zichtbaar terwijl onderzoeken aantonen dat we meerdere emissies ruwweg halveren. Erkenning van onze resultaten in regelgeving is nodig voor onze bestaanszekerheid en versterkt een functionele inzet van biologische bedrijven in het landelijk gebied.”

Juist om prestaties van bedrijven te meten op een manier die recht doet aan het biologische systeem, is de Pilot BioMonitor Melkveehouderij gestart waaraan ook De Natuurweide bestuurders en leden wordt meegewerkt. Zie voor meer informatie de website van de Pilot BioMonitor.

De aanbevelingen van Biohuis aan het ministerie van LNV zijn de volgende:

1. Erken de reeds doorgevoerde verduurzaming en extensivering van biologische bedrijven.
2. Zorg voor deskundige zaakbegeleiders die helpen om voorlopers te beschermen.
3. Stimuleer provincies om biologische landbouw op te nemen in de gebiedsplannen.
4. Maak afspraken met banken, financiers en grondeigenaren over het (blijven) verstrekken van financiering en het verpachten van grond aan biologische boeren.
5. Zorg dat Rijksdiensten biologische grond voor bio-bedrijven behouden, ook bij pachtuitgiftes.
6. Zorg voor subsidie regelingen voor innovaties die niet alleen gericht zijn op stalsystemen en technieken, maar ook op innovatieve kennis- en monitoringsystemen zoals de BioMonitor, waarmee milieuprestaties gemeten en verbeterd kunnen worden.

De Landelijke Beëindigingsregeling Veehouderij voor ‘piekbelasters’ (LBV-plus) wordt verlengd tot eind dit jaar. De ‘stoppers regeling’ voor boeren dichtbij natuur met relatief veel depositie blijft dus langer open dan tot 1 april, zoals eerst de intentie was. Daarmee wil minister Van der Wal boeren langer de tijd geven om na te denken over stoppen.

Tot dusver hebben bijna 500 bedrijven zich aangemeld voor de plus-regeling, net iets minder dan voor de gewone LBV regeling. Een deel van de bedrijven heeft nog geen keuze gemaakt voor een van beide regelingen maar zich aangemeld voor beide. Vlak voor de kerst heeft minister Van der Wal het budget voor beide regelingen met 1,5 miljard euro verhoogd waardoor nu bijna drie miljard euro beschikbaar is.

 

De Biokennisweek en Biobeurs zijn weer achter de rug! De Biobeurs, het jaarlijkse ontmoetingsmoment voor de biologische sector, werd door 8.500 bezoekers bezocht en was daarmee rustiger dan voorgaande versies. Ook het aantal exposanten lag dit jaar lager.

Desondanks kijken we terug op een paar mooie dagen met interessante webinars en workshops en met waardevolle gesprekken. Niet alleen met leden van De Natuurweide maar bijvoorbeeld ook met niet-biologische boeren die denken aan omschakelen naar biologisch. Of studenten en jonge boeren die op kortere of langere termijn een bedrijf (willen) overnemen. In de gesprekken kwamen vraagstukken aan bod die er echt toe doen: over perspectief, over onzekerheden vanwege landelijke en lokale maatregelen die op stapel staan, over de ambities om als sector sterk te groeien of over praktische uitdagingen binnen het bedrijf. De stand van De Natuurweide blijkt toch iedere beurs een soort baken waar niet alleen biologische melkveehouders even hun licht komen opsteken maar ook zuivelverwerkers, collega-sectoren, beleidsbepalers, onderzoekers en media.