Auteur: Gerard Oldenhof

Tijdens de jaarlijkse Troonrede in het kader van Prinsjesdag was er slechts beperkt aandacht voor landbouw. De link met het stikstofvraagstuk was daarin leidend. Landbouw, natuur en industrie moeten met elkaar in balans worden gebracht om de stikstofdoelen te halen. De behoefte aan ruimte vanuit wonen, defensie, verkeer, vervoer en landbouw vraagt om centrale regie. Het kabinet gaat hierover in gesprek met de Kamer, vertegenwoordigers van provinciale en gemeentelijke overheden en waterschappen. Dat landbouw slechts beperkt aandacht kreeg is ook een uitvloeisel van de beperkte manoeuvreerruimte die minister Wiersma en staatssecretaris Rummenie hebben nadat veel onderwerpen op gebied van landbouw controversieel zijn verklaard in de Landbouwcommissie.

IFOAM heeft haar tweede video gelanceerd in het kader van de campagne OrganicDelivers. In deze campagne wordt toegelicht welke waarde de biologische landbouw heeft naast het produceren van gezonde voeding. In de eerste video stond het beschermen van planten zonder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen centraal. De tweede video gaat over de bio-districten en hoe boeren, burgers, lokale overheden elkaar vinden om duurzaam te produceren en te consumeren. De kortere lijnen en de grotere betrokkenheid van afnemers van biologische producten bij de manier en plaats waar de voeding geproduceerd, dragen bij aan de groei van biologische consumptie. De video’s zijn beschikbaar met ondertiteling in meerdere talen, waaronder Nederlands.

Op de IFOAM website zijn verder diverse podcasts te vinden over uiteenlopende onderwerpen.

De Autoriteit Consument & Markt (ACM) heeft haar vierde Agro-Nutri Monitor gepubliceerd. Daarin is o.a. ingezoomd op de verdeling van kosten en marges tussen ketenpartijen voor gangbare en duurzamere productvarianten, de factoren die prijsopbouw bepalen en de meerkosten voor duurzaamheidsinspanningen. Hieruit blijkt dat biologische boeren hun meerkosten voor duurzaamheidsinspanningen niet altijd vergoed krijgen. Dit wordt met name veroorzaakt doordat de kosten voor biologische producten sterker zijn gestegen dan de opbrengsten. Bij andere keurmerken krijgen deze extra kosten gemiddeld wel vergoed, maar 60% van de boeten geven aan dat deze vergoeding niet toereikend is.

Samenwerking tussen producenten en tussen ketenpartijen kan wel bijdragen aan verlaging van kosten en een betere onderhandelingspositie ten opzichte van afnemers te krijgen. De bereidheid meer te betalen voor duurzaamheidsinspanningen remt grootschalige verduurzaming nog steeds af. De vraag naar biologische producten is licht toegenomen in 2025 maar de kosten van de biologische boeren zijn hier niet mee gedekt. Onzekerheid over het duurzaamheidsbeleid van de overheid leidt ertoe dat boeren terughoudender zijn met het doen van investeringen waardoor ook duurzaamheidsinspanningen vertragen.

De landbouwcommissie van de Tweede Kamer heeft een groot aantal onderwerpen controversieel verklaard waardoor deze voorlopig niet verder kunnen worden opgepakt door minister Wiersma en staatssecretaris Rummenie. Het gaat onder andere om het Convenant dierwaardige veehouderij, grondgebondenheid van de melkveehouderij, het verder uitwerken van agrarisch natuurbeheer en een nieuw derogatieverzoek aan Brussel. Met name rond stikstof komen verschillende dossiers voorlopig stil te liggen. Het 8e Actieprogramma nitraatrichtlijn mag wel verder worden afgerond. Voor het eind van het jaar moet dit programma worden ingediend bij de Europese Commissie. Ook maatregelen om de mestproductie te verlagen kunnen nog wel worden doorgevoerd.

De Tweede Kamer moet nog stemmen over de conclusie van de landbouwcommissie.

De Tweede Kamer roept het kabinet op meer regie te pakken over de herbestemming van grond als een boer stopt met zijn bedrijf. Nieuwe Oogst bericht hierover naar aanleiding van het aannemen van een motie met deze strekking van D66. De motie was ingediend omdat bij grasland van stoppende bedrijven in het kader van stoppersregelingen in veel gevallen veranderen in intensieve teelten zoals sier- en bollenteelt. Daarmee is de gewenste positieve impact van een bedrijf dat stopt nabij een Natura 2000-gebied ongedaan gemaakt of zelfs omgezet in een negatieve impact. Bovendien vindt D66 dit een ondoelmatige besteding van belastinggeld. In de motie wordt gevraagd om een plan van aanpak dat voorkomt dat graslandpercelen massaal worden omgezet in intensieve teelten. Het is nog onduidelijk hoe minister Wiersma deze motie gaat uitvoeren.

In het eerste halfjaar van 2025 nam biologische voeding 3,5% van de bestedingen in supermarkten aan voedsel voor zijn rekening, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek op haar website. In de zes voorgaande jaren lag dit gemiddeld op 3%. De omzet bedroeg in de eerste zes maanden van 2025 820 miljoen euro. Met name bij aardappelen, groente en fruit nam de omzet toe. Relatief is het aandeel van ‘biologisch’ bij eieren het hoogst: 17,3%. Het biologisch aandeel bij zuivel en vlees steeg ten opzichte van de eerste helft van 2024: van 2,6 naar 2,9% bij vlees en van 4,0 naar 4,3% bij zuivel.

De doelen de Nederland in 2027 moet halen ten aanzien van de waterkwaliteit, zijn deels nog buiten bereik. Hierover bericht Nieuwe Oogst. In bepaalde gebieden zitten nog te veel nutriënten in het water. Daarnaast komen nog te hoge concentraties medicijnresten, microplastics, zware metalen en gewasbeschermingsmiddelen voor. Hoewel de waterschappen zich inzetten voor een betere waterkwaliteit, zijn meer maatregelen aan de bron van verontreiniging nodig. Beleidsadviseur Martine Tielemans van de Unie van Waterschappen: “De waterschappen nemen veel maatregelen om bij te dragen aan verbetering van de waterkwaliteit, en zuiveren het rioolwater steeds beter en steeds efficiënter. Maar let wel: waterschappen zijn niet de wasstraat van onze samenleving. We moeten er gezamenlijk voor zorgen dat de stoffen niet in het water terechtkomen. Want wat er niet in komt, hoeft er ook niet uit te worden gehaald.”

Tielemans kijkt vooral naar de overheid als het gaat om het beperken van verontreiniging bij de bron: “Veel van de uitdagingen vragen om passend beleid vanuit het Rijk. Daarom pleiten we nadrukkelijk voor een mestbeleid dat in overeenstemming is met de KRW. Een bronaanpak is essentieel, met een strenger toelatingsbeleid voor stoffen, zodat we ons als samenleving niet blijven opzadelen met problemen als PFAS en andere zogeheten ‘forever chemicals’.” Tielemans pleit ervoor de waterkwaliteitsdoelen mee te nemen in in o.a. landbouwbeleid en ruimtelijke ordening: “De praktijk vraagt om extra en snellere acties, zoals aanpak van riooloverstorten, terugdringen van industriële lozingen en het tegengaan van emissies van zware metalen, zoals zink, koper en lood. Ook is meer aandacht nodig voor vergunningverlening, toezicht en handhaving. Zo vinden wij dat er meer geld beschikbaar moet komen voor de gemeenten en omgevingsdiensten die toezien op lozingen van stoffen via de riolering.”

Supermarktketen Lidl geeft in de hele maand september 10% korting op haar gehele biologische assortiment. In de winkel en de wekelijkse aanbiedingenfolder wordt het biologische productenaanbod extra uitgelicht. Op de website geeft Lidl aan het als haar missie te zien biologisch voedsel toegankelijk te maken voor iedereen. Daarnaast wil de supermarktketen klanten lokken met een aantrekkelijk en uitgebreid aanbod aan biologische producten. In 2027 moet het omzetaandeel biologisch binnen het totale assortiment zijn toegenomen naar 4%. In 2024 lag dit op 3%.

Ten aanzien van gewasbeschermingsmiddelen stelt Lidl eisen die verder gaan dan de Europese regelgeving. Zo mag het aangetoonde gehalte van het residu van een werkzame stof niet meer bedragen dan een derde van het wettelijke maximale gehalte.

De prijzen die EKO-Holland voor biologische melk betaalt in september blijven op niveau, in tegenstelling tot de dalende prijzen voor gangbare melk. Tegen Ekoland legt René Cruijsen uit dat de de markt voor biologische melk een op zichzelf staande markt is: “Er is een tekort aan biologische melk, dus waarom zouden we de melkprijs laten zakken. Wij leveren aan de Nederlandse versmarkt en daar is momenteel een tekort aan biologische melk. De zuivelprijzen zakken zowel in Europa als wereldwijd, maar dat heeft in principe niets met biologisch te maken. Dat is een op zichzelf staande markt.” De prijs voor biologische melk bedraagt in september € 69 per 100 kg. Voor biodynamische melk ligt de prijs op € 74 per 100 kg.

Tijdens de XL-versie van de BioBorrel op donderdag 2 oktober staan de effecten van PFAS en pesticiden op onze leefomgeving centraal. Tweede Kamerlid Mpanzu Bamenga (D66), onderzoeksjurnalist Leon Zantinge (o.a. Trouw) en boer/schrijver Arjen van Buuren delen hun visie en ervaringen. Onderwerpen die aan de orde komen zijn o.a. de herkomst van PFAS en pesticiden, de effecten op de leefomgeving, de impact van vervuiling op biologische landbouwbedrijven en de wijze waarop de politiek met dit vraagstuk omgaat.

Voorafgaand aan de bijeenkomst, die om 19.30 begint in Pakhuis De Zwijger in Amsterdam, kunnen belangstellenden een biologisch buffet nuttigen (voor € 25,00 per persoon). Zie de agenda voor deze en andere interessante bijeenkomsten. Uw eigen evenementen of tips kunt u doorgeven aan secretariaat@denatuurweide.nl.