Auteur: Gerard Oldenhof

De overheidscampagne om biologische voeding te promoten (zie bijgaande foto, © Ministerie van LVVN), sloeg in beperkte mate aan bij consumenten. meldt Nieuwe Oogst. De boodschap werd positief ontvangen maar kwam slechts bij een beperkte groep consumenten aan. De positieve omzetontwikkeling voor biologische voeding is dan ook niet direct te herleiden naar de overheidscampagne maar eerder naar inspanningen van de supermarkten. Deze willen meeliften op de groei van biologisch en treden nadrukkelijker naar buiten met hun biologische ambities en assortiment.

De campagnedoelstelling om te bewerkstelligen dat de doelgroep biologische voeding bij zichzelf vindt passen, werd wel gehaald. Ook de bekendheid van het biologische keurmerk als een van de topkeurmerken werd vergoot. De langetermijndoelstelling om meer consumenten voor biologisch te laten kiezen, werd eveneens behaald. De frequentie waarmee consumenten kiezen voor biologische producten nam tijdens de campagne toe.

Het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen (Ctgb) gaat versneld het nieuwe toetsingskader voor middelen implementeren, meldt Boerderij. Deze aangepaste werkwijze volgt op een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. In deze uitspraak bevestigde het Hof dat nationale beoordelingsinstanties risicobeoordelingen mogen aanscherpen op basis van actuele wetenschappelijke kennis. Voorwaarde is dat er mogelijk een onaanvaardbaar risico voor mens, dier of milieu bestaat waar eerder geen rekening mee was gehouden in de originele beoordeling. Ook middelen die in andere EU-landen al zijn toegelaten vanuit een verouderd toetsingskader worden opnieuw behandeld.

In 2024 stegen de grondprijzen met 8,3%, meldt Boerderij op basis van cijfers van makelaarsorganisatie NVM Agrarisch & Landelijk. In de melkveehouderij waren 97 transacties. Door de grote vraag vanuit de melkveehouderij naar grond als waardevaste investering maar ook om te kunnen extensiveren en voor afzet van mest, stegen de prijzen harder dan de inflatie. Volgens de voorzitter van NVM Agrarisch & Landelijk, Jos Ebbers,  loont het niet om grond aan te kopen voor mestafzet maar gebeurt dat wel.

De gemiddelde prijs voor landbouwgrond steeg in 2024 naar €85.000. Bouwland is nog steeds het duurst. De gemiddelde prijs per hectare kwam boven de €100.000 in de tweede helft van vorig jaar. Regionaal zijn er grote verschillen in de prijzen van agrarische grond. In Flevoland ligt de gemiddelde prijs op €164.000 per hectare. West-Brabant volgt op de tweede plaats met een gemiddelde prijs van €107.300. In het Noordelijk weidegebied (de drie noordelijke provincies en Noordwest Overijssel) was de prijs met €63.500 per hectare het laagst.

De Nederlandse supermarkten hebben ambities om het aandeel biologisch te laten groeien maar moeten nog meer doen om de groei te versnellen. Dat concludeert Denktank Questionmark in de Benchmark Bio. Biologische producten zijn nog flink hoger in prijs en soms bevatten assortimenten nog geen biologische varianten. Dat geldt met name bij Aldi en Dirk. In de schappen en de folders van de supermarkten is nog niet altijd de ambities om biologisch te laten groeien, terug te zien. Albert Heijn is het actiefst in het promoten van biologische producten in de wekelijkse folder. Gemiddeld is 5% van de producten in de folder biologisch. Aldi en Dirk scoren ook hier het laagst met 2%.

Dirk en Plus hebben een doel gesteld voor het verhogen van het omzetaandeel biologisch. Ze rapporteren hier ook over. Albert Heijn, Jumbo en Lidl geven hier ook inzicht in maar een concreet doel hebben zij alleen voor het aandeel biologisch in aardappelen, groente en fruit. Plus heeft voor sommige productsoorten volledig ingezet op biologisch. De dagverse melk, karnemelk en yoghurt van het huismerk is biologisch. Ook het hele uienschap is voorzien van biologisch varianten. Aardappelen is al deels omgezet naar biologisch. Dit jaar wordt deze switch naar biologische aardappelen afgerond.

Questionmark doet in haar rapport enkele aanbevelingen  om biologisch sneller te laten groeien:
– Maak doelen concreet met een biologisch actieplan
– Ontzorg klanten door alleen biologisch aan te bieden
– Verklein het prijsverschil tussen biologisch en niet-biologisch
– Vergroot het aantal aanbieding voor bio producten in reclamefolders

 

 

Het areaal blijvend grasland neemt af in Nederland maar ook de rest van Europa, zo meldt Wageningen University & Research naar aanleiding van het project Super G. In zuidelijk Europa wordt dit met name veroorzaakt door de droogte en doordat gronden niet meer agrarisch worden gebruikt en zijn verlaten door boeren. Ook wordt blijvend grasland omgezet naar bos. In Nederland is er concurrentie vanuit financieel aantrekkelijker teelten door akkerbouwbedrijven. In 2016 was 71% van de 1 miljoen hectare grasland blijvend grasland maar dit percentage loopt sindsdien dus terug. Binnen het Europese landbouwbeleid geldt de verplichting om het areaal blijvend grasland in stand te houden. Voor biodiversiteit, koolstofvastlegging en de waterkwaliteit is blijvend grasland van groot belang. In het veenweidegebied helpt blijvend grasland in het beperken van bodemdaling.

 

De vijf gemeenten met de meeste aanmeldingen voor de uitkoopregelingen voor veehouders (Lbv en Lbv Plus) vrezen dat velen daarvan alsnog afhaken. Dat meldt de NOS op basis van een rondgang bij deze gemeenten. Veehouders die aan de regeling meedoen, moeten hun dieren afvoeren, de stallen slopen en 85% van hun stikstofrechten inleveren. Dat betekent dat een eventuele nieuwe bedrijfsactiviteit maximaal 15% van de bestaande rechten mag bedragen. De uitspraak van de Raad van State over projecten met een negatief effect op de natuur, levert de nodige onzekerheid op over toekomstige bedrijfsactiviteiten voor stoppende boeren.

Wethouders Jan Pieter van der Schans van de gemeente Ede vreest veel afhakers dor de onzekerheid over de vergunningverlening: “We weten uit het verleden dat onzekerheid over het toekomstperspectief leidt tot afhakers. Veehouders weten wat ze nu hebben, maar niet wat ze ervoor terug kunnen krijgen. Nadat ze een aanbod voor uitkoop hebben ontvangen, is er nog een half jaar om te beslissen of ze dat accepteren, maar in deze onzekerheid kunnen ze geen keuze maken.” De gemeenten Nederweert, Venray en Barneveld geven vergelijkbare reacties.

Het ministerie werkt met provincies aan een handreiking om te onderbouwen dat de resterende 15 procent stikstofruimte  mag worden ingezet voor nieuwe activiteiten. Ook onderzoekt het of het mogelijk is om de uitkoopregelingen aan te passen. Gekeken wordt naar een verlenging van de termijn waar binnen dieren en mest moeten worden afgevoerd.

De Natuurweide heeft via een internetconsultatie haar zienswijze ingebracht over het voornemen van minister Wiersma om de ‘Vrijstellingsregeling bovengronds aanwenden runderdrijfmest’ in de nieuwe Omgevingswet op te nemen. In de biologische melkveehouderij is een sterke voorkeur voor bovengronds uitrijden, o.a. met het oog op het beschermen van het bodemleven.

Het bestuur van De Natuurweide heeft in haar reactie aangegeven ‘constructief in de wedstrijd te staan’. De biologische melkveehouderij heeft, onderbouwd door onderzoeken van Wageningen University & Research, en bijeen gebracht in de Pilot BioMonitor, flink lagere emissies laten zien door uitgebreide weidegang en het niet gebruiken van kunstmest en chemische gewasbescherming. De diversiteit in biologische melkveehouderijsystemen is groot en in deze diversiteit van bedrijfssystemen draagt de biologische melkveehouderij significant bij aan de doelen rond natuur, klimaat, waterkwaliteit en biodiversiteit. Erkenning van deze waarde en de werkwijzen die daaraan bijdragen is van groot belang voor de sector. Daar past bovengrond mest uitrijden uitstekend bij. Veel biologische melkveehouders hebben hun weg gevonden in het mest uitrijden in kleine hoeveelheden, met lage stikstofgehalten en met lichte, eenvoudige machines die het bodemleven respecteren. Dit wil De Natuurweide graag in stand houden.

Het bestuur van De Natuurweide biedt in de reactie verder aan om in gesprek te gaan over aanvullend onderzoek naar de effecten van bovengronds mest uitrijden. Dit is ook in de Pilot BioMonitor benoemd als een van de gewenste vervolgonderzoeken. Ook stelt De Natuurweide voor om de diercategorieën die in het voorstel genoemd worden, uit te breiden. Dit is vooral met het oog op het feit dat in de biologische melkveehouderij mannelijke dieren worden aangehouden. Daarnaast vraagt De Natuurweide om flexibiliteit in het bepalen van de percelen waar bovengronds mest wordt uitgereden. Aankoop van grond later in het jaar of het gedurende een jaar wijzigen van een bouwplan, maakt het praktisch lastig om voor 1 februari van een jaar al met volledige zekerheid te bepalen welke percelen in beeld zijn voor bovengronds mest uitrijden.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft onderzoek gedaan naar armoede bij agrarische huishoudens. Daaruit bleek dat in 2022 0,7% van de agrarische huishoudens ‘arm’ was. Daarmee waren ze minder vaak arm dan een gemiddeld huishouden (4%) en huishoudens van zelfstandig ondernemers (3,3%). In voorgaande jaren was dat beeld niet ingrijpend anders. Het CBS heeft met het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) en het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) een nieuwe armoedemethodiek ontwikkeld waarmee kan worden bepaald wanneer sprake is van armoede. In het onderzoek is geen opsplitsing gemaakt naar agrarische sectoren.

Van de 56.000 agrarische huishoudens waren 400 huishoudens arm. Daarvan was 0,1% gedurende de laatste drie jaar arm. In vergelijking met een gemiddeld huishouden (1,5%) en huishoudens van zelfstandig ondernemers (0,9%) komt langdurige armoede bij agrarische huishoudens minder vaak voor.

Gemiddeld hadden agrarische huishoudens in 2022 een besteedbaar inkomen van Є 88.200. Daarmee hoorden de agrarische huishoudens tot de 20% meest verdienende inkomensgroep. Een gemiddeld huishouden had Є 51.200 te besteden en een huishouden van zelfstandige ondernemers Є 71.800.  Van het inkomen van agrarische huishoudens kwam 64% uit het bedrijf. Daarnaast werd 27% verdiend met wek in loondienst en 9% met uitkeringen en pensioen.

Door de recente uitspraken van de Raad van State over intern salderen leidt ertoe dat de voorziene brede beëindigingsregeling wordt aangepast, zo meldt Boerderij. Welke aanpassingen worden doorgevoerd is nog niet bekend. Minister Wiersma gaf in het Kamerdebat wel aan dat de regeling aantrekkelijker wordt in gebieden waar de uitdagingen het grootst zijn. Daarmee moet een zo groot mogelijk effect met het beschikbare budget worden bereikt. De nieuwe regeling moest vooral voor bedrijven interessant zijn die niet in aanmerking kwamen voor de Lbv- en Lbv-Plusregeling.

Be nieuwe, brede beëindigingsregeling moet in 2026, of eerder indien mogelijk, in gaan om de stikstofuitstoot verder te beperken. De Tweede Kamer had eerder aangegeven de regeling zo snel mogelijk te willen starten met het oog op de druk op de mestmarkt. Doordat de regeling nu gaat worden veranderd heeft de minister meer tijd nodig, zo gaf ze aan tijdens het debat.

Melkveehouders die in het kader van de vrijwillige regeling dieren afstoten, verliezen de bijbehorende fosfaatrechten definitief, zo meldt minister Wiersma in een Kamerbrief. De regeling is gebaseerd op een aantal organisaties uit de sector, waaronder De Natuurweide. De regeling beoogt met een tijdelijke beperking van het aantal melkkoeien op een bedrijf met 10 tot 20% het mestprobleem (deels) op te lossen. De Tweede Kamer ondersteunde het initiatief vanuit de sector en vroeg in een motie minister Wiersma een plan uit te werken.

De initiatiefnemers dringen aan op een marktconforme vergoeding voor de ingenomen fosfaatrechten en een compensatie voor gederfde opbrengsten. Boeren moeten op termijn ook de fosfaatrechten terug kunnen kopen. Wageningen University & Research is gevraagd een analyse van de effecten te berekenen. Voor de regeling kan worden ingevoerd moet ook de Europese Commissie groen licht geven.